Co to jest żylna choroba zakrzepowo- zatorowa (ŻChZZ)?
Żylna choroba zakrzepowo- zatorowa jest powszechnym schorzeniem, rocznie występującym u 0,2% populacji. Objawy kliniczne ŻChZZ związane są z zakrzepicą żył głębokich oraz ich najgroźniejszym powikłaniem, zatorowością płucną.
ŻChZZ pojawia się , gdy skrzep krwi rozwija się w jednej z głównych żył, prowadząc do częściowego lub całkowitego zablokowania obiegu krwi.
Jak diagnozuje się ŻChZZ?
Z ŻChZZ mogą, ale nie muszą być związane objawy kliniczne takie jak ból i obrzęk chorej nogi, a w przypadku zatorowości płucnej, duszności, ból klatki piersiowej lub omdlenia. Ponieważ rozpoznanie ŻChZZ tylko na podstawie objawów klinicznych jest trudne oraz mało wiarygodne, dlatego podejrzenie ŻChZZ należy potwierdzić obiektywnymi testami.
Co to jest D-Dimer ?
Fibryna, główny składnik skrzepu, powstaje po aktywacji układu krzepnięcia, podczas gdy pobudzenie układu fibrynolizy prowadzi do rozpuszczenia skrzepu. Produktami rozpadu fibryny są heterogenne grupy cząsteczek charakteryzujące się obecnością wielu usieciowanych D- domen (D-Dimer).D-Dimery są bezpośrednimi markerami fibrynolizy oraz pośrednim wskaźnikiem procesu koagulacji ( produkcji trombiny).
U pacjentów , u których występują objawy ŻChZZ , skrzepliny są duże, a jednoczesna aktywacja fibrynolizy powoduje podwyższenie poziomów D-Dimerów. Jednakże, aktywacja układu krzepnięcia ,a w konsekwencji fibrynolizy zdarza się także przy innych chorobach , w których nie są tworzone skrzepy zdolne zatamować naczynia krwionośne. W związku z tym , D-Dimery nie są wskaźnikami specyficznymi dla zakrzepów żylnych , gdyż ich poziom może być podwyższony także w następstwie takich sytuacji jak nowotwory ,czy przejście operacji . Poziomy D-Dimerów są także znacznie podwyższone u osób starszych oraz w okresie ciąży.
Dlatego też, sam dodatni wynik testu d-Dimer nie potwierdzi ZChZZ.
Jednakże , podwyższenie poziomów D-Dimerów stwierdza się u prawie wszystkich pacjentów z ostrą ŻChZZ, u których przeprowadzono oznaczenia bardzo czułym testem. W związku z tym, mało prawdopodobny jest fakt , żeby pacjent z prawidłowym poziomem D-Dimerów w osoczu tzn. poniżej punktu odcięcia, miała zakrzepicy żył głębokich lub zatorowości płucnej. Użyteczność tego testu polega na jego zdolności do bezpiecznego wykluczenia obecności ŻChZZ dzięki jego wysokiej Negatywnej Wartości Predykcyjnej.
Jak wybrać test do oznaczenia D-dimerów?
Ze względu na fakt, że D-Dimery nie są analitycznie wystandaryzowane, a wyniki są zależne od rodzaju zastosowanego testu, lekarze powinni zapoznać się z oceną kliniczną testu stosowanego w ich ośrodku. Poziomy D-Dimerów w rożnych testach są zwykle skorelowane, ale wyniki nie zawsze są identyczne z powodu różnic w reaktywności przeciwciał, czułości analitycznej , materiałach kalibracyjnych i przedstawianych jednostkach . Oznacza to że każde z oznaczeń D-Dimerów ma swój własny zakres wartości prawidłowych , wartości odcinających dla ŻCZZ i wymaga własnej walidacji przed wprowadzeniem do praktyki klinicznej i do diagnostyki ŻChZZ. Wybór odpowiedniej metody oznaczeń D-dimerów w strategii wykluczenia ŻChZZ zależny jest od analitycznej, klinicznej oraz operacyjnej oceny testu odbywającej się według określonych kryteriów . Odnosząc się do opinii ekspertów: „….. preferowane powinny być te testy , które mają najniższy współczynnik zmienności w punkcie odcięcia (CV) oraz takie, które zostały zwalidowane pod względem specyficzności oraz czułości diagnostycznej.
Czy wszystkie testy diagnostyczne D-Dimer są takie same ?
Aby bezpiecznie wykluczyć ŻChZZ, czułość diagnostyczna testu powinna być zbliżona do 100%:
„Skutkiem obniżenia czułości diagnostycznej o 2%, będzie śmierć jednego z 1000 pacjentów poddanych analizie, z powodu nawrotu zatorowości płucnej, będącego efektem nieprawidłowej terapii lekami przeciwzakrzepowymi”. Testy D-Dimer różnią się od siebie czułością diagnostyczną. Reguła jest, że testy z najwyższą czułością , zapewniają największe bezpieczeństwo. Elisa jedna z metod oznaczeń D-Dimerów uważana jest za „ złoty standard” i w porównawczych zestawieniach D-Dimerów , dominuje w kategoriach czułości diagnostycznej oraz NPV: „ W procedurze wykluczenia ZP lub ZŻG, negatywny wynik ilościowego szybkiego testu Elisa, jest tak samo diagnostycznie używane , jak wyniki scyntygrafii perfuzyjnej lub negatywny wynik ultrasonografii”.